بیماری نیوکاسل در پرندگان و راه های پیشگیری از آن

نیوکاسل که از دیر باز تاکنون باعث مرگ بسیاری از پرندگان گشته است با نام طاعون مرغی یا مرغ میری شناخته می‌شود. نیوکاسل از خانواده پارامیکسوویریده بوده که بیماری‌هایی مانند اوریون و سرخک که درانسان‌ها رایج است نیز ازاین خانواده می‌باشند. درصورت تماس مستقیم انسان با گروه زیادی از پرندگان که با این بیماری درگیر هستند، یا افرادی که واکسن نیوکاسل تولید می‌کنند علائمی مانند سردرد میگرنی، سردرد، قرمزی چشم مشاهده شده است.

 پیشگیری از بیماری نیوکاسل 

بهترین راه برای پیشگیری از بیماری نیوکاسل قرنطینه است. علاوه براین استفاده از واکسن نیز در پیشگیری بیماری نیوکاسل بسیار موثر است. سه گونه واکسن نیوکاسل در کشور وجود دارد:

گروه اول: واکسن‌های غیر بیماری زا هستند که عوارض و علائم ندارند و در سنین پایین برای پرنده استفاده می‌شود.

گروه دوم: واکسن‌هایی هستند که دستگاه تنفس را هدف قرار می‌دهند. درواقع دستگاه تنفس اولین محلی است که واکسن در آن رشد و تکثیر می‌کند.

گروه سوم :واکسن‌هایی هستند ک دستگاه گوارش را هدف قرارداده و محل تکثیراولیه آنها دستگاه گوارش است.

روشهای انتقال بیماری نیوکاسل

۱-ازطریق آب آشامیدنی آلوده: اگرپرنده بیمار از ظرفی آب بخورد و پرنده سالم همان آب را مصرف کند دچار بیماری خواهد شد.

۲-از طریق هوا: اگر مرغداری آلوده به این بیماری باشد، پرنده‌های مجاور آن نیز به این بیماری مبتلا می‌شوند. استفاده از وسایل و تجهیزات آلوده درمکان سالم می‌تواند پرندگان سالم را درگیر این بیماری کند. اگر محلی آلوده به این بیماری شد و سوسک‌ها، موش‌ها وحتی مگس‌ها که درمحیط آلوده زندگی کرده‌اند، از بین نروند می‌توانند ناقل بیماری نیوکاسل باشند و آن را به دوره بعد منتقل کنند. کلاغ‌ها، گنجشک‌ها، کبوترها و هرگونه پرنده آزاد دیگری بدون علائم می‌تواند ناقل بیماری نیوکاسل باشد. انتقال این بیماری به انسان بسیار نادر است. اگر فردی گوشت پرنده‌ای را مصرف کند که مبتلا به بیماری نیوکاسل بوده است ممکن است تا دو روز دچار سردرد و علائم آنفولانزا شود.

چگونه خطر ابتلا به بیماری نیوکاسل را در پرندگان کاهش دهیم: رعایت استانداردهای زیست محیطی ،انچام واکسیناسیون، عدم تماس طیور با پرندگان وحشی، عدم استفاده از آب مصرفی پرنده توسط پرندگان آلوده، دور ریختن زباله‌های تولیدی پرندگان آلوده، نگهداری از پرندگان درفواصل دورتر از زباله‌های تولیدی پرنده بیمار، ضدعفونی تمامی وسایل، عدم استفاده از غذای مصرفی پرنده سالم توسط پرنده آلوده، دور نگهداشتن طیور از بازدید کنندگان، قرنطینه کردن پرندگان ،استفاده از کفش و لباس ضدعفونی شده برای کارکنان، پاکیزه نگه داشتن محیط نگهداری ازپرندگان، شستن دست‌ها قبل و بعد از دست زدن به پرنده، آب و غذا دادن به پرندگان درظروف استیل، واکسیناسیون درمرغ‌های گوشتی اجباری نیست، اما اگر سن مرغ بیش از ۲۴هفته باشد بهتراست واکسیناسیون انجام شود.

علائم بیماری نیوکاسل در پرندگان مختلف متفاوت است. این علائم بع سن، سلامتی عمومی و سیستم ایمنی بدن پرنده وابسته بوده که از شدت بیماری نیز نباید غافل شد. این بیماری عمدتا سیستم تنفسی، عصبی و دستگاه گوارش پرنده رو مورد هدف قرار داده که به صورت علائم زیر قابل مشاهده است‌:

• ضعف
• لرز
• افسردگی
• کز کردن
• بی اشتهایی
• استفراغ
• سرفع
• عطسه
• خس خس کردن هنگام تنفس
• از دست دادن تعادل در بال‌ها
• عدم توانایی در غذا خوردن
• تیره شدن پوست شانه‌ها
• مدفوع آبکی 
• اسهال سبزرنگ
• تشنج
• اسپاسم
• عدم تعادل در حرکت و راه رفتن
• گیج خوردن سر و گردن
• تورم چشم و گلو
• به دور خود چرخیدن
• تغییر ناگهانی در تعداد تخم‌های پرنده

در وضعیت شدید این بیماری باعث مرگ می‌شود. ممکن است پرنده تنها علائمی مانند مشکلات تنفسی یا تغییر در میزان تخم کردن را داشته باشد. پس به سلامت طیور توجه ویژه‌ای داشته باشید.

تاریخچه بیماری نیوکاسل

این بیماری برای اولین بار در سال ۱۹۲۶ در کشور اندونزی و شهر نیوکاسل انگستان مشاهده شد. علت این نامگذاری منبع نشات گرفتن این بیماری است. با پیدایش این بیماری پرندگان قرنطینه شدند و بخش زیادی از آن‌ها به صورت دسته جمعی نابود شدند تا از سرایت این بیماری به دیگر پرندگان سالم جلوگیری شود. اما در اندونزی اوضاع شکل دیگری گرفت و ریشه بیماری به طور کامل از بین نرفت. از همین رو ریشه و منبع اصلی این بیماری را می‌توان کشور اندونزی دانست.

در حال حاضر این بیماری در کل دنیا قابل کنترل است. در ایران اولین مورد مشاهده شده در سال ۱۳۲۹ بوده است. یک جوجه یک روزه از خارج از کشور برای توسعه صنایع مرغداری وارد ایران شده بوده است. از آن زمان تا کنون این بیماری در صنایع مرغداری مشاهده می‌شود و می‌تواند تمام مرغ‌های یک مرغداری را نابود کند.

نیوکاسل می‌تواند در جنین تخم مرغ رشد کند. پس از مرگ پرنده خطر انتقال بیماری از طریق لاشه به پرندگان دیگر وجود دارد. ترشحات و مخاط چشم پرنده بیمار منبع  ویروس است و به راحتی از پرنده بیمار به سالم منتقل می‌شود. بیماری نیوکاسل به گرما حساسیت بالایی دارد. پرندگان آزاد و وحشی منبع انتقال این ویروس هستند. ممکن است ویروس قسمتی از سیر تکاملی خود را در پرندگان وحشی بگذراند.

واکسن نیوکاسل

یکی از روش‌های مهم و موثر در پیشگیری از بیماری نیوکاسل، واکسن نیوکاسل است. این واکسن بدن پرنده را در برابر بیماری ایمن کرده و در مناطق مختلف با روش مخصوص استفاده می‌شود. واکسیناسیون پرندگان به نوع آب و هوای منطقه، نوع واکسن و دستور دامپزشک بستگی دارد. افزایش اثرگذاری واکسن مستلزم رعایت برخی نکات است.

بهتر است پرندگان همسن با هم پرورش داده شوند و واکسیناسیون آن‌ها به صورت همزمان انجام گیرد. دو واکسن باید حداقل در فاصله زمانی یک هفته تزریق شوند. واکسن باید در محل مناسب نگهداری شود تا از خراب شدن آن جلوگیری شود. واکسن نباید در معرض مستقیم نور آفتاب قرار داده شود. ظروفی که برای واکسن استفاده می‌شوند نباید ۳ الی ۴ روز قبل ضدعفونی شده باشند. زیرا ممکن است اثر مواد ضد عفونی کننده همچنان در ظرف باقی مانده باشد.

استفاده از واکسن‌های امولوسیون روغنی و واکسن زنده در کاهش تلفات گله طیور بسیار موثر است. واکسن B1 زنده و لاتوسا در آب آشامیدنی حل شده و یا به صورت اسپری مصرف می‌شوند. در برخی موارد واکسن به داخل بینی پرنده ریخته می‌شود. بهتر است در روزهای یکم تا چهارم زندگی واکسینه شوند. هر چه دیرتر واکسیناسیون انجام شود اثر آن نیز کاهش می‌یاید. برخی از عفونت‌ها واکنش به واکسن را بیشتر می‌کند. در این موارد بهتر است از واکسن‌هایی با میکروب کشته شده استفاده شود.